Peygamberin Amacı Nedir? Eğitimin Kalbinde İlahi Öğretinin Pedagojik Boyutu
Bir eğitimci olarak her zaman şuna inanırım: öğrenme, insanı dönüştüren en güçlü eylemdir. Yeni bir bilgi, sadece zihnimizi değil; davranışlarımızı, değerlerimizi ve dünyayı algılama biçimimizi de değiştirir. Bu yüzden insanlık tarihine baktığımızda, en derin dönüşümleri sağlayanların birer “öğretmen” olduğunu görürüz. Ancak bu öğretmenlerin en üst düzeydeki temsilcileri peygamberlerdir. Onlar sadece bilgi aktaran kişiler değil; bireylerin ve toplumların öğrenme yolculuğunu yönlendiren rehberlerdir. Bu yazıda “Peygamberin amacı nedir?” sorusunu pedagojik bir mercekten inceleyeceğiz.
1. Öğretme Eyleminin İlahi Boyutu
Her eğitim süreci, bir mesajın bir zihinden diğerine aktarılmasıyla başlar. Peygamberlerin amacı da temelde budur: ilahi bilginin insan zihninde anlam bulmasını sağlamak. Ancak bu aktarım, yalnızca bilgi düzeyinde değildir; davranış, duygu ve ahlak düzeyinde gerçekleşir. Çünkü peygamberlik öğretisi, insanın bütüncül gelişimini hedefler.
Öğrenme teorileri açısından bakıldığında, bu yaklaşım konstrüktivist (yapılandırmacı) bir eğitim modeline benzer. Yani peygamberler, insanlara hazır bilgi sunmaz; onların düşünmelerini, sorgulamalarını ve içsel farkındalık kazanmalarını teşvik eder. Kur’an’da geçen “Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?” (Zümer, 9) ayeti, bu öğrenme sürecinin özünü özetler. Peygamberin amacı, insanın kendi iç potansiyelini fark etmesini sağlamak ve bu potansiyeli doğru yönde geliştirmektir.
Pedagojik Yöntem Olarak Davranışa Dönüşen Bilgi
Modern eğitimde “öğrenmenin kalıcılığı” kavramı, bilginin davranışa dönüşmesiyle ölçülür. Peygamberlerin yönteminde de aynı ilke vardır: bilginin yaşamla bütünleşmesi. Hz. Muhammed’in öğretim tarzı buna güzel bir örnektir. O, sadece nasihat eden değil; kendi davranışlarıyla öğreten bir eğitimciydi. Bu, model olma pedagojisi olarak tanımlanabilir. Peygamberin amacı, insanın doğruyu sadece bilmesi değil; onu eyleme dönüştürmesidir.
2. Bireysel Dönüşüm: Öğrenmenin Ruhsal Katmanı
Eğitim psikolojisi, öğrenmenin yalnızca bilişsel değil; duygusal ve ruhsal bir süreç olduğunu kabul eder. Peygamberler de insanın kalbine hitap eden bir öğretim yaklaşımı benimser. Bu yönüyle onların amacı, bilgi öğretmekten öte, insanın iç dünyasında bir farkındalık yaratmaktır. Hz. İsa’nın sevgi ve merhamet temelli mesajları ya da Hz. Musa’nın adalet vurgusu —her biri insanın ruhsal gelişimini hedefleyen pedagojik stratejilerdir.
Duygusal öğrenme teorileri açısından, bu tür bir eğitim modelinde empati, ahlaki muhakeme ve öz farkındalık merkezi bir yere sahiptir. Peygamberlik eğitimi de tam olarak bunu yapar: bireyin içsel dengesini kurar. Peygamberin amacı, insanı yalnızca bilgiyle değil; duygusal olgunlukla da donatmaktır. Bu, modern anlamda bir “değerler eğitimi”dir.
İçsel Öğrenmenin Dönüştürücü Gücü
Peygamberlerin mesajları insanın kendi içine yönelmesini teşvik eder. “Kendini bilen Rabbini bilir” anlayışı, öğrenmenin en derin boyutunu temsil eder. Bu, öz-düzenleme dediğimiz öğrenme biçimidir: birey, kendi davranışlarını fark eder, değerlendirir ve düzeltir. Peygamberin amacı, dışsal kontrolü değil, içsel farkındalığı güçlendirmektir. Çünkü gerçek öğrenme, bireyin kendi iç yolculuğunda başlar.
3. Toplumsal Öğrenme ve Paylaşılan Değerler
Bir toplumun geleceğini şekillendiren en önemli unsur, o toplumun nasıl öğrendiğidir. Peygamberlerin amacı yalnızca bireyleri eğitmek değil; kolektif bir öğrenme süreci başlatmaktır. Sosyolog Emile Durkheim’in “eğitim, toplumsal bilincin yeniden üretimidir” tanımı bu durumu açıklar. Peygamberlik misyonu da toplumun ortak değerlerini, normlarını ve adalet anlayışını yeniden inşa eder.
Hz. Muhammed’in “komşusu açken tok yatan bizden değildir” sözü, yalnızca ahlaki bir öğüt değil; aynı zamanda toplumsal empatiyi öğreten bir derstir. Bu tür öğretiler, toplumsal dayanışmayı güçlendirir. Modern pedagojide buna “toplumsal öğrenme teorisi” denir —insanlar, gözlem ve etkileşim yoluyla değerleri öğrenir. Peygamberin amacı, işte bu ortak öğrenmeyi canlı tutmaktır.
Toplumun Öğrenen Ekosistemi
Peygamberlerin kurduğu cemaatler, aslında birer “öğrenen topluluk”tur. Orada bilgi hiyerarşiden değil, paylaşımdan doğar. İnsanlar birbirinden öğrenir, hatalardan ders çıkarır, birlikte gelişir. Bu sistem, günümüz eğitim teorilerinde “aktif öğrenme” ya da “katılımcı pedagojik model” olarak tanımlanır. İlahi mesajın hedefi, bireysel bilinci toplumsal olgunlukla buluşturmaktır.
Sonuç: Öğrenmenin Sonsuz Yolculuğu
Sonuç olarak, “Peygamberin amacı nedir?” sorusuna eğitim perspektifinden baktığımızda, cevabı üç boyutta görebiliriz: bilgi aktarmak, insanı dönüştürmek ve toplumu eğitmek. Peygamber, bir ilahi öğretmen olarak, öğrenmenin sadece akılla değil; kalple ve eylemle tamamlandığını gösterir.
Belki de asıl soru şudur: Biz bugün hangi bilgileri öğreniyoruz, hangilerini yaşıyoruz? Öğrendiğimiz şeyler bizi daha adil, daha merhametli ve daha bilinçli kılıyor mu? Çünkü peygamberin amacı yalnızca öğretmek değil; insanın, öğrendiğiyle daha iyi bir insan haline gelmesini sağlamaktır.